Kolagen – czym jest? Działanie, właściwości, na co pomaga?

Kolagen jest najważniejszym białkiem w ludzkim ciele. Odpowiada między innymi za jędrność skóry, elastyczność stawów i zdrowie tkanek. Warto poznać jego tajemnice, aby świadomie wspierać organizm w jego naturalnej produkcji i czerpać z jego niezwykłych właściwości.

Czym jest kolagen?

Kolagen to białko strukturalne, stanowiące około 30% wszystkich białek w organizmie człowieka. Jest głównym składnikiem macierzy zewnątrzkomórkowej, która tworzy swoiste rusztowanie dla tkanek i narządów. Jego włóknista budowa zapewnia tkankom łącznym, takim jak skóra, kości, ścięgna, chrząstki i więzadła, niezwykłą wytrzymałość na rozciąganie oraz elastyczność. Pełni funkcję spoiwa, które utrzymuje komórki razem, gwarantując integralność strukturalną całego organizmu. Bez niego ciało dosłownie by się rozpadło. Synteza tego białka jest złożonym procesem, który z wiekiem ulega spowolnieniu.

Jego obecność jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania wielu układów: 

• tworzy gęstą sieć włókien w skórze właściwej, co zapewnia jej jędrność, napięcie i gładkość;

• w układzie kostnym kolagen stanowi organiczny szkielet, na którym osadzają się minerały, takie jak wapń i fosfor, nadając kościom zarówno twardość, jak i pewną elastyczność, chroniąc je przed złamaniami;

• w chrząstce stawowej odpowiada za jej amortyzację i odporność na ścieranie, umożliwiając płynny ruch;

• jest także istotnym składnikiem ścian naczyń krwionośnych, którym zapewnia wytrzymałość i elastyczność, a także rogówki oka.

Jakie są rodzaje kolagenu?

W ludzkim organizmie zidentyfikowano dotychczas co najmniej 28 różnych typów kolagenu, które różnią się między sobą budową, lokalizacją i funkcją. Najbardziej rozpowszechnione i najlepiej zbadane są jednak typy od I do V. Kolagen typu I jest najobficiej występującym rodzajem, stanowiąc około 90% całego kolagenu w ciele. Buduje skórę, kości, ścięgna, więzadła i zębinę. Kolagen typu II to główny składnik chrząstek stawowych, odpowiadający za ich wytrzymałość na nacisk i amortyzację. Z kolei kolagen typu III występuje razem z typem I, wspierając strukturę mięśni, narządów wewnętrznych, tętnic i naczyń krwionośnych.

Na co pomaga suplementacja kolagenem?

Suplementacja hydrolizowanym kolagenem, czyli białkiem rozbitym na mniejsze peptydy, może przynosić wymierne korzyści dla wyglądu skóry. Dostarczanie organizmowi gotowych „cegiełek” w postaci bioaktywnych peptydów kolagenowych stymuluje fibroblasty do zwiększonej produkcji własnego kolagenu. Badania kliniczne wskazują, że regularne przyjmowanie preparatów z kolagenem może prowadzić do poprawy nawilżenia i elastyczności skóry, a także do redukcji widoczności drobnych zmarszczek¹. Efektem jest bardziej jędrna, gładka i promienna cera.

Poza korzyściami dla skóry suplementacja kolagenem ma udowodnione pozytywne działanie na układ ruchu. Peptydy kolagenowe mogą gromadzić się w chrząstce stawowej, wspierając jej regenerację i hamując procesy degradacyjne. Może to prowadzić do zmniejszenia dolegliwości bólowych w stawach, poprawy ich ruchomości i spowolnienia rozwoju zmian zwyrodnieniowych. Ponadto, dostarczając aminokwasów budujących organiczne rusztowanie kości, kolagen może wspierać utrzymanie prawidłowej gęstości mineralnej kości, co jest istotne w profilaktyce osteoporozy.

Jakie są efekty niedoboru kolagenu?

Spadek naturalnej produkcji kolagenu, który rozpoczyna się już około 25. roku życia i nasila się z wiekiem, prowadzi do szeregu widocznych objawów: 

• skóra traci swoją gęstość i elastyczność, staje się cieńsza, bardziej sucha i wiotka;

• pojawiają się zmarszczki i bruzdy, a owal twarzy traci swoją wyrazistość;

• osłabieniu ulegają również włosy, które stają się cieńsze i bardziej łamliwe. 

Te estetyczne zmiany są pierwszym i najbardziej oczywistym sygnałem, że pula kolagenu w organizmie zaczyna się wyczerpywać. Proces ten może być przyspieszany przez czynniki zewnętrzne, takie jak promieniowanie UV. Konsekwencje niedoboru kolagenu dotykają nie tylko wyglądu, ale przede wszystkim sprawności fizycznej. Zmniejszona ilość tego białka w chrząstkach stawowych prowadzi do ich ścierania, co skutkuje bólem, sztywnością i ograniczeniem ruchomości stawów – są to typowe objawy choroby zwyrodnieniowej. 

Osłabienie włókien kolagenowych w ścięgnach i więzadłach zwiększa ryzyko kontuzji i urazów. Pogarsza się również stan kości, które stają się bardziej podatne na złamania. Ponadto, procesy gojenia się ran i regeneracji tkanek ulegają spowolnieniu, ponieważ brakuje podstawowego budulca do odbudowy uszkodzonych struktur.

Jakie są źródła kolagenu w diecie?

Najbogatszym i najbardziej bezpośrednim źródłem kolagenu w pożywieniu są produkty pochodzenia zwierzęcego bogate w tkankę łączną. Długo gotowane wywary na kościach i chrząstkach, galarety mięsne i rybne, a także potrawy zawierające skórę (np. ryb), kurze łapki czy podroby to naturalne sposoby na dostarczenie tego białka. Żelatyna spożywcza również jest jego źródłem, natomiast to produkt częściowej hydrolizy kolagenu. Warto jednak pamiętać, że kolagen w tej formie ma dużą masę cząsteczkową, co może ograniczać jego przyswajalność w porównaniu do form hydrolizowanych. Dlatego warto zwrócić uwagę na eatyx LABS Collagen Premium 16 000 mg, czyli shot kolagenowy, który zawiera aż 16 000 mg hydrolizowanego kolagenu wołowego o cząsteczkach 2–4 kDa.

Oprócz bezpośredniego spożywania kolagenu ważne jest dostarczanie organizmowi składników niezbędnych do jego samodzielnej syntezy. Absolutną podstawą jest witamina C, którą znaleźć można w papryce, natce pietruszki, czarnej porzeczce, owocach cytrusowych i kiwi. Jest nią wzbogacony również kolagen do picia eatyx LABS.

Czy kolagen jest bezpieczny dla każdego?

Kolagen, jako naturalnie występujące w organizmie białko, jest na ogół uznawany za substancję bezpieczną dla większości osób. Suplementy diety zawierające hydrolizowany kolagen są dobrze tolerowane i rzadko wywołują skutki uboczne. Istotne jest jednak wybieranie produktów od sprawdzonych producentów, które są odpowiednio przebadane.

Głównym przeciwwskazaniem do stosowania suplementów z kolagenem jest alergia na źródło jego pochodzenia. Osoby uczulone na ryby i owoce morza powinny unikać kolagenu morskiego – tak dużego potencjału alergennego nie ma natomiast kolagen wołowy. Warto zawsze dokładnie sprawdzać etykietę produktu. Ostrożność powinny zachować także osoby z chorobami nerek, wątroby lub innymi schorzeniami wymagającymi diety z ograniczeniem białka – w takich przypadkach suplementację należy bezwzględnie skonsultować z lekarzem prowadzącym. Tak samo należy postąpić w przypadku ciąży i karmienia piersią.

Jak wybrać odpowiedni kolagen?

Przy wyborze suplementu znaczenie ma forma kolagenu. Najlepszą przyswajalnością charakteryzuje się kolagen hydrolizowany. W procesie hydrolizy długie łańcuchy białkowe są rozbijane na krótkie fragmenty, które następnie mogą być wykorzystane przez organizm. Ich niska masa cząsteczkowa (zwykle poniżej 5 kDa) sprawia, że są efektywne. Żelatyna, mimo że jest źródłem aminokwasów kolagenowych, ma znacznie większe cząsteczki i jest trudniej przyswajalna.

Wybierając preparat, warto zwrócić uwagę na kilka aspektów: 

1. Po pierwsze, źródło pochodzenia (morski, bydlęcy), które można dopasować do indywidualnych preferencji i ewentualnych alergii; 

2. Po drugie, obecność dodatkowych składników aktywnych, które potęgują działanie. Idealne suplementy często łączą peptydy kolagenowe z witaminą C czy witaminami z grupy B, tworząc kompleksową formułę wspierającą skórę, włosy i stawy. 

3. Należy również weryfikować dawkę kolagenu w porcji – jedna buteleczka (80 ml) eatyx LABS Collagen Premium 16000 mg zawiera optymalną porcję dla przeciętnej osoby.

¹ Źródło: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10180699/